Λεωνίδιο - Το καμάρι της Κυνουρίας

Λεωνίδιο - Το καμάρι της Κυνουρίας

Καλώς ήρθατε στο Λεωνίδιο, το καμάρι της Κυνουρίας, την πρωτεύουσα της Τσακωνιάς.

Είναι ένας παραδοσιακός οικισμός στο νοτιοανατολικό άκρο του Ν. Αρκαδίας. Απέχει 4 χλμ. από τον παραλιακό οικισμό της Πλάκας, η οποία θεωρείται το επίνειό του. Η απόσταση από την Τρίπολη είναι 90 χλμ. Αν όμως ερχόμαστε από την Αθήνα δεν θα περάσουμε από την Τρίπολη, θα περάσουμε μέσα από το Άργος και μετά θα συνεχίσουμε παραλιακά προς Άστρος και Λεωνίδιο, συνολική απόσταση Αθήνα - Λεωνίδιο 208 χλμ.

Το Λεωνίδιο διασώζει σε μεγάλο βαθμό την αρχιτεκτονική του ταυτότητα

Έχει υψόμετρο 40 μ. και είναι χτισμένο στη ρίζα ενός χαρακτηριστικού κόκκινου βράχου που ορθώνεται κάθετα μέχρι και 250 μ. πάνω από την πόλη. Αυτός ο βράχος είναι αναμφίβολα το σήμα κατατεθέν της πόλης και είναι πολύ προσφιλής σε όσους αγαπούν την αναρρίχηση. Οι τυχεροί που θα φτάσουν στην κορυφή θα απολαύσουν αξέχαστη θέα, από το Λεωνίδιο μέχρι τον Αργολικό κόλπο. Πρόκειται για μια γωνιά της πατρίδας μας όπου επιβιώνει ακόμη μέχρι σήμερα στον προφορικό λόγο η πανάρχαια τσακώνικη διάλεκτος. Όπου και να σταθεί κανείς αντικρίζει συνεχώς πινακίδες γραμμένες στα τσακώνικα.

Τσακώνικα στο Λεωνίδιο Αρκαδίας

Σύμφωνα με τους ιστορικούς κάπου εδώ βρισκόταν ο οικισμός "Αρχαίαι Βρασιαί" ή "Αρχαίαι Πρασιαί". Ο Παυσανίας αποκαλούσε τον οικισμό αυτό "Διονύσου Κήπο". Από το 1293 γίνεται για πρώτη φορά μνεία στο ναό του Αγίου Λεωνίδου στην παραλία της Πλάκας (από τον Άγιο Λεωνίδη προέρχεται και ο "Αγιελίδης", δηλαδή το όνομα του Λεωνιδίου στα τσακώνικα). Για πρώτη όμως φορά το Λεωνίδιο ως οικισμός αναφέρεται το 1407. Στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας κατοικείτο κυρίως τους χειμερινούς μήνες. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αποκαλούσε το Λεωνίδιο "σίγουρο τόπο". Τον Αύγουστο του 1826 ο φοβερός Ιμπραήμ πασάς έκαψε ολοσχερώς την τότε πρωτεύουσα της Κυνουρίας, τον Πραστό, οπότε οι περισσότεροι από τους 9.000 τότε κατοίκους του εγκαταστάθηκαν στο Λεωνίδιο. Από τότε ο Πραστός δεν μπόρεσε ποτέ να ανακτήσει την αίγλη του, ενώ αντίθετα το Λεωνίδιο αναπτύχθηκε ταχύτατα.

Το πεντακάθαρο Λεωνίδιο

(φωτ. Thorsten Domsheit)

Ο πληθυσμός στο Λεωνίδιο είχε φτάσει παλαιότερα και στις 6.000 κατοίκους, τα τελευταία όμως χρόνια φθίνει σταθερά με αποτέλεσμα σήμερα να έχει σταθεροποιηθεί περίπου στους 3.600 κατοίκους, οι οποίοι όπως είπαμε είναι περήφανοι για την ντοπιολαλιά τους και αυτό φροντίζουν να το αποδεικνύουν με κάθε δυνατό τρόπο. Άλλοι ασχολούνται με την καλλιέργεια κηπευτικών, εσπεριδοειδών και ελαιόδεντρων, άλλοι είναι ψαράδες και ναυτικοί και άλλοι έμποροι και επαγγελματίες. Τον κοινωνικό ιστό συμπληρώνουν ακόμη οι δημόσιοι και οι ιδιωτικοί υπάλληλοι αλλά και οι συνταξιούχοι. Σήμερα στο Λεωνίδιο εδρεύει ο νέος Δήμος Νότιας Κυνουρίας. Στο Λεωνίδιο μεταξύ άλλων έχουν γεννηθεί ο τέως υπουργός Δημήτρης Ρέππας και ο σκηνοθέτης Τάσος Μπιρσίμ.

  

Καλώς ήρθατε στο Λεωνίδιο

Μπαίνοντας στο Λεωνίδιο θα εντυπωσιαστούμε από ένα γραφικό αρχιτεκτονικό σύνολο. Θα μας υποδεχτούν δεκάδες δίπατα και τρίπατα κεραμοσκεπή αρχοντόσπιτα με πλακόστρωτες αυλές καθώς και πέτρινα πυργόσπιτα, μεταξύ των οποίων δεσπόζουσα θέση κατέχει ο Πύργος του Τσικαλιώτη, ένα πέτρινο κόσμημα του 1808, που σήμερα ανήκει στο Δήμο και χρησιμοποιείται για πολιτιστικές εκθέσεις και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Μοιάζουν λίγο βέβαια αυτοί οι πύργοι με τους Μανιάτικους αλλά η κυριότερη διαφορά είναι ότι στη Μάνη τα παράθυρα είναι πολύ μικρά, σαν πολεμίστρες, ενώ στο Λεωνίδιο έχουμε μεγάλα και ευήλια ανοίγματα. Στη συνέχεια θα περάσουμε μπροστά από το δημοτικό σχολείο, ένα πανέμορφο νεοκλασικό του 1912, δωρεά του Ανδρέα Συγγρού. Θα ολοκληρώσουμε τη βόλτα μας περνώντας από τον οδοστρωτήρα αντίκα του 1910.

Καούρ εκάνατε τον Αγιελίδη

Στο Λεωνίδιο μπορούμε να προμηθευτούμε τοπικά παραδοσιακά προϊόντα, όπως π.χ. γλυκά του κουταλιού, λικέρ, κουλουράκια, δίπλες, αμυγδαλωτά, ελιές, κρασί, μαρμελάδες, χειροποίητα σαπούνια, κιλίμια κλπ. Πανταχού παρόντα βέβαια - τι άλλο - το γλυκό μελιτζανάκι και το λικέρ μελιτζανάκι!

Εκ των ων ουκ άνευ θεωρείται και μια επίσκεψη στη λεγόμενη Φάμπρικα Πολιτισμού, έναν εκθεσιακό χώρο που λειτουργεί ως "κέντρο προβολής της αγροτικής ιστορίας και των δρόμων της θάλασσας στη ανατολική Πελοπόννησο". Τηλ. 2757022807.

Στην παραλία της Πλάκας

Πλάκα Λεωνιδίου

Είπαμε και πριν ότι η Πλάκα θεωρείται το λιμάνι του Λεωνιδίου. Το Λεωνίδιο το διασχίζει ο χείμαρρος Δαφνώνας, ο οποίος συνήθως είναι κατάξερος, όταν όμως βρέξει γερά κατεβάζει πολύ νερό. Τα νερά αυτά λοιπόν χύνονται στην παραλία της Πλάκας. Δεξιότερα (νοτιότερα) των εκβολών του Δαφνώνα βρίσκεται το λιμανάκι με τις ψαρόβαρκες και τα ταβερνάκια, ενώ λίγο πιο κάτω υπάρχει μια ωραιότατη αμμουδιά, πάνω στην οποία απλώνουν τα τραπέζια τους δυο τρεις ταβέρνες και καφέ μπαρ. Αριστερά (βόρεια) των εκβολών του ποταμού θα βρούμε την τεράστια παραλία του Λάκκου, στρωμένη με ψιλό βοτσαλάκι. 

Αν πρόκειται να μείνουμε στο Λεωνίδιο οφείλουμε να μάθουμε και τα τσακώνικα

Ας αφήσουμε τώρα για λίγο τα τσακώνικα και τις ωραίες αμμουδιές για να... πάρουμε τα βουνά. Ο δρόμος λοιπόν που διασχίζει το Λεωνίδιο ανεβαίνει προς το όρος Πάρνωνας, ένα κατάφυτο από έλατα και πεύκα βουνό, το οποίο έχει υψόμετρο 1.934 μ. και το μοιράζονται εξίσου η Αρκαδία και η Λακωνία. Ας σημειωθεί ότι υπάρχει και δεύτερο όνομα για το βουνό αυτό: λέγεται και Μαλεβός, όμως ο όρος χρησιμοποιείται κυρίως μεταξύ των ντόπιων.

Λεωνίδιο: παντού βλέπουμε τσακώνικα

Θα διανύσουμε τώρα τα πρώτα 30 χλμ. μέχρι τον Κοσμά. Αξίζει όμως τον κόπο να ανεβούμε και πιο ψηλά στον Πάρνωνα, διότι είναι ένα από τα ωραιότερα ελληνικά βουνά (διαβάστε σχετικά και το αφιέρωμα που κάναμε στο Γύρο του Πάρνωνα). Αφήνουμε το Λεωνίδιο και πάμε παράλληλα με το χείμαρρο Δαφνώνα για 15 χλμ. Περνάμε ανάμεσα από χωράφια με ελαιόδεντρα, ώσπου προβάλλει απέναντι ψηλά στο βράχο ένα μοναστήρι που κρέμεται στο χείλος του γκρεμού. 

Στη Μονή Ελώνης

Μονή Ελώνης

Εδώ θα πρέπει να κάνουμε οπωσδήποτε μια στάση για να επισκεφθούμε την ιστορική Μονή Ελώνης. Πρόκειται για ένα ξακουστό γυναικείο μοναστήρι, του οποίου η ίδρυση ανάγεται περίπου στα 1.300 μ.Χ. Θα κατηφορίσουμε μερικά σκαλάκια για να φτάσουμε στο καθολικό της μονής, όπου φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας. Φεύγοντας θα διαπιστώσουμε ότι αν μη τι άλλο η μονή προσφέρει και καταπληκτική θέα προς το χείμαρρο Δαφνώνα.

Λεωνίδιο: κι άλλη πινακίδα στα τσακώνικα

Ανηφορίζουμε τώρα για ακόμη 15 χλμ. και τελικά φτάνουμε στο χωριό Κοσμάς, αναμφίβολα ένα από τα ωραιότερα χωριά της Πελοποννήσου. Είναι χτισμένο στα 1.150 μ. υψόμετρο, στις νότιες απολήξεις του όρους Πάρνωνας. Ο Κοσμάς έχει πολύ πράσινο και άφθονα τρεχούμενα νερά. Περιβάλλεται από πανέμορφα ελατοδάση. Τα τελευταία χρόνια, με την ανάπτυξη των κατάλληλων υποδομών, καθίσταται σιγά σιγά ένας ισχυρός τουριστικός πόλος της ορεινής Ελλάδας.  

Γιορτή τσακώνικης μελιτζάνας

Τσακώνικες Μελιτζάνες

Επιστροφή στο Λεωνίδιο, του οποίου το χαρακτηριστικότερο προϊόν είναι η περίφημη γλυκιά τσακώνικη μελιτζάνα, ένα προϊόν με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης. Παράγεται μόνον εδώ χάρις στο ιδιαίτερο μικροκλίμα του τόπου. Συνολικά οι καλλιέργειες με την τσακώνικη μελιτζάνα στην περιοχή καλύπτουν έκταση περίπου 800 στρεμμάτων. Προς τιμήν αυτής της μελιτζάνας λοιπόν κάθε χρόνο και συγκεκριμένα το τελευταίο Σαββατόβραδο του Αυγούστου, διοργανώνεται η "Γιορτή Τσακώνικης Μελιτζάνας". Αποτελεί θεσμό για το Λεωνίδιο και μαζεύει χιλιάδες κόσμο. Θα απολαύσουμε μια πανδαισία εδεσμάτων με βάση την τσακώνικη μελιτζάνα: μελιτζάνες φούρνου με αρνάκι, παπουτσάκια, μελιτζάνες γεμιστές με τυρί, μουσακά, μελιτζάνες με τραχανά, μελιτζανόψωμο, μελιτζάνες τουρσί, πίτσα με μελιτζάνες, ιμάμ μπαϊλντί, μελιτζάνες τηγανητές με σάλτσα ντομάτας και σκορδάκι, φλογέρες με μελιτζάνα, μπριάμ, μελιτζανομπουρεκάκια, μοσχαράκι με πουρέ μελιτζάνας, μελιτζανόπιτα, μελιτζάνες με παστουρμά, μελιτζανοσαλάτα, γλυκό του κουταλιού μελιτζανάκι, μελιτζανότουρτα με μελιτζανάκια κλπ. Το φεστιβάλ μελιτζάνας πλαισιώνεται με πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, που περιλαμβάνει παραδοσιακούς χορούς, συναυλία με γνωστούς καλλιτέχνες και άφθονα πυροτεχνήματα. Εκτός από τη Γιορτή Μελιτζάνας, κάθε χρόνο στα μέσα Ιουλίου (ήδη από το 2006) διοργανώνεται και μία ακόμη γιορτή: το Φεστιβάλ Τσακωνιάς Μελιτζάζ.

Πάσχα στο Λεωνίδιο

Πάσχα στο Λεωνίδιο με τα ξακουστά αερόστατα

(φωτ: Ελευθεροτυπία)

Το Πάσχα στο Λεωνίδιο γιορτάζεται με ξεχωριστή λαμπρότητα. Ήδη από τη Μεγ. Παρασκευή στολίζονται οι επιτάφιοι των 5 ενοριών του Λεωνιδίου, οι οποίοι αφού ολοκληρώσουν την περιφορά τους συνοδεία φιλαρμονικής ορχήστρας συναντιούνται όλοι μαζί στην κεντρική πλατεία 25ης Μαρτίου. Τη νύχτα της Ανάστασης, αμέσως μετά το Χριστός Ανέστη, εκατοντάδες μικρά πολύχρωμα αερόστατα από κάθε ενορία ξεχωριστά κατακλύζουν τον ουρανό προσφέροντας ένα φαντασμαγορικό θέαμα. Εννοείται ότι το "παρών" δίνουν και όλων των ειδών τα "πυρομαχικά": από βεγγαλικά, κροτίδες και πυροτεχνήματα μέχρι ντουφεκιές, βαρελότα και δυναμίτες... Ακολουθεί το κάψιμο του Ιούδα. Την Κυριακή το γλέντι συνεχίζεται στον κήπο του δημαρχείου με πολλά σουβλιστά αρνιά, μπόλικα κοκορέτσια, αμέτρητα κόκκινα αβγά, άφθονο κόκκινο κρασί, ατέλειωτα τσουρέκια, άπειρες σπιτικές δίπλες και τσακώνικους χορούς με τοπικές παραδοσιακές ενδυμασίες, φουστανέλες για τους άνδρες και τζουμπελούδες για τις γυναίκες. Σειρά έχει το απόγευμα η Ακολουθία της Αγάπης, στην οποία το Ευαγγέλιο διαβάζεται ακόμη και στην τσακώνικη διάλεκτο. 

Αξίζει επίσης να επισκεφθούμε και τη γυναικεία μονή Αγίου Νικολάου Σύντζας (σύντζα στα τσακώνικα είναι η συκιά). Απέχει περίπου 5 χλμ. εύκολου χωματόδρομου από το Λεωνίδιο και είναι χτισμένη ψηλά σε μια σπηλιά ενός βράχου ύψους 500 μ. με ανεμπόδιστη θέα προς το Λεωνίδιο. Η χρονολογία ίδρυσής του χάνεται στα βάθη του μεσαίωνα. Αναφέρεται πρώτη φορά σε πατριαρχικό έγγραφο του 1622. Πανηγυρίζει στις 8 Μαΐου. Τηλ. 2757022224.

Ο συγγραφέας Δημήτρης Ψαθάς έλεγε συχνά τη φράση "Καρναβάλι μόνο στην Πάτρα και Πάσχα μόνο στο Λεωνίδιο". Δεν θα το πάρουμε βέβαια αυτό τοις μετρητοίς, αυτό όμως που είναι κοινά αποδεκτό είναι ότι το Λεωνιδιώτικο Πάσχα σίγουρα ξεχωρίζει και αναμφισβήτητα αξίζει τον κόπο να ταξιδέψουμε ως εκεί για να το ζήσουμε από κοντά.

Πηγή:gnorizothnellada.blogspot.com